HOEVEEL TIJD KOST EEN HOND?

ongeacht de weersomstandigheden eruit

Is Rover tijdrovend?

Bovenstaande vraag kan met een volmondig ‘Ja!’ bevestigd worden. Een hond neem je omdat je er affiniteit mee hebt en je elkaars gezelschap op prijsstelt. Het zou je geen enkele moeite moeten kosten om dingen met hem te delen, voor hem te doen of te laten. Voor de twijfelaars en cijferaars onder de (toekomstige) eigenaars is er een stapsgewijze berekening gemaakt. Want hoeveel tijd moet je nou werkelijk inruimen voor huisgenoot hond?

Type

De soort hond maakt het verschil. Is de beoogde hond bedoeld om mee te sporten, als gezelschapshond, als hobby, of gaat hij (deels) buiten dienst doen als beveiliger en bewaker? Is de hond rustig of druk van aard? Heeft de hond fysiek veel of juist weinig beweging nodig?

Werk- en jachthonden en speelse jonge honden zullen de meeste tijd in beslag nemen omdat ze een groetere energiebehoefte hebben. Allen hebben een flinke bewegingsdrang. Is hij bijvoorbeeld geschikt om langs de fiets te draven? Voor werkhonden zul je een (vervangende) activiteit moeten zoeken die aansluit bij hun oorspronkelijke arbeid. NB Een Border Collie is na drie uur net opgewarmd! Bij jachthonden moet hun hang naar avontuur verzadigd worden. Honden die bruisen van energie dien je bezig te houden, omdat ze anders zelf (ongewenst) vertier gaan zoeken. Vanuit de optiek van de hond is ‘24/7 met zijn baas in de weer zijn’ verreweg het ideaal.

Leeftijd

Kies je voor een blanco pup waarvan je de harde schijf nog zelf moet vullen, een jonge hond die barst van de energie (en moeilijk de aandacht bij de les kan houden) en die je nog alles moet bijbrengen, een tweedehandshond die je in zijn nieuwe wereld moet introduceren, een volwassen bijschaafhond die nog overal voor in is, of een bejaarde hond die blij is met liefde, aandacht en korte uitjes? Dit alles behoort vóór de aanschaf overwogen worden.

Opvoeding

Omdat de eigenaar verantwoordelijk is voor zijn hond, ben je verplicht hem deugdelijk op te voeden. De eerste twee jaren zijn een intensief karwei, dat je gerust in hondenjaren mag tellen. Leren kost tijd, geduld en vreet energie. Is die periode succesvol afgerond dan is dat een investering voor de rest van jullie leven waar je zowel uit en thuis profijt van hebt. Het is niet zo dat je na het leggen van een slide basis achterover kunt leunen. Observeren, begeleiden en bijsturen blijven noodzakelijk. Met een pup komen er naast het opvoeden allerlei zaken bij. Het leren lopen aan de leiband, actief zindelijk maken (plus dweilen en opruimen), benchtraining, het gefaseerd alleen leren blijven (het opbouwen gaat met minuten), en het meermaals per dag en tijdens slapeloze nachten naar buiten laten in het prille beginstadium. Pups kunnen vanwege de nog bescheiden blaasinhoud, beperkter hun plas ophouden. Aanvankelijk zul je de pup ’s nachts enkele malen kort buiten moeten laten. Of voor de optie kiezen: overdreven laat naar bed en extreem vroeg op. Het aantal keren naar buiten varieert van twaalf keer voor een pup tot vier keer voor de volwassen hond per etmaal. Na die periode kunnen er best nog ongelukjes gebeuren. Shit happens. Plus een hond kan ziek worden (denk hierbij aan diarree) of gewond raken (slecht ter been), waardoor er een afwijkend uitlaatpatroon ontstaat.

trainen, oefenen en herhalen

Uitlaten

Een hond bepaalt voor een aanzienlijk gedeelte je dagritme. Al heeft de hond een flinke lap grond ter beschikking, minstens eenmaal daags als afleiding eropuit is een beproefd recept om de verveling te verdrijven. Wandelen doen de meeste eigenaars meestal op ongeveer hetzelfde tijdstip, al kun je best een marge aanhouden om de hond niet te afhankelijk van de klok te maken. Gemiddeld wordt een hond vier keer per dag  uitgelaten. Wandelingen zijn bedoeld voor: de blaas en maag te legen, fysiek en mentaal moe te worden, snuffelen(en route) de krant lezen, en bij de toegang van een speelweide het ‘gastenboek’ doornemen), soortgenoten te ontmoeten, vrij te rennen en te spelen. Je kunt kiezen voor twee langere losloopwandelingen à 60 - 120 min. en twee twintig-minuten-ommetjes (aan de lijn) zoals de avondroute. Het zou overbodig moeten zijn maar tijdens barre weersomstandigheden, of tijdens een spannende film moet de hond er als gebruikelijk uit. Een of twee keer per week de uitlaatservice inschakelen, is voor de hond die dol is op andere honden een leuk verzetje. Houd je niet van wandelen of ben je daartoe lichamelijk niet in staat, kortom ‘is uitlaten een opgave voor jou’, neem dan geen hond. Vergeet bij de optelsom aan het einde niet de tijd die nodig is voor het afdrogen van de hond na een natte wandeling (het wassen na een happy roll in …, het verzorgen van de vacht, en voetzolen en poten (na een sneeuwuitje).

Opleiding & training

Of je nu een hondenschool bezoekt of jouw hond zelf alles bijbrengt, wijzer worden vraagt een flinke tijdsinvestering. Onderwijs (per lesuur inclusief de trip: 60 - 120 min.): van puppyklas, beginners tot gevorderden cursussen tot recreatieve (zwemles) en sportieve activiteiten en workshops. Tel bij het trainen op de hondenschool de autoritjes op (eerst leren dat meerijden fijn is) en de herhaaldelijke korte oefensessies van steeds maximaal 5 à 10 min. per dag op. Vanzelfsprekend onderneem je met je pup extra uitjes (twee keer per week 30 min.) om hem bekend te maken met de buitenwereld. Om hem te socialiseren met andere honden en te laten wennen aan grote en kleine mensen: 3 x 15 minuten omgangsleer.

Spijker je theoretische kennis voortdurend bij door middel van leesvoer. Het begrijpend lezen van een rashondenboek, een opvoedkundig boek, het maandblad Onze Hond, of chatten op fora/Facebook om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen in hondenland. Tel uit je winst!

Tijdverdrijf

Mensen maken voor zichzelf verschil tussen werk en vrijetijdsbesteding. De hond maakt de term niet uit, als het maar leuk is wat jullie samen doen en beleven. Hondensport (in het vrije weekend) beoefenen is voor de hond beide: ontspanning en geconcentreerd werken. Jouw hond laat blijken dat hij iets leuk vindt door zijn enthousiasme in combinatie met ontspannenheid en tevredenheid.

Voor spelen, stoeien en ravotten las je korte pauzes in. Tussen alle bedrijvigheid door kun je hem bij jouw activiteiten betrekken en opdrachtjes verzinnen. Door hondse zaken te integreren tijdens bezigheden plant je alvast wat zaadjes voor als er problemen ontstaan. Speelse bemoeienis verdeeld over meerdere keren per dag beslaat opgeteld al gauw anderhalf uur. 

Verzorging

De tijd die je kwijt bent aan kammen en borstelen hangt van het soort vacht af. Heeft jouw hond een bewerkelijke haardos die elke dag gekamd moet worden, of een gemiddelde ongecompliceerde vacht waar je met één uitgebreide borstelbeurt per week kunt volstaan? Een standaard servicebeurt van 30 min. per dag tot een uur per week voor groot onderhoud. Tandenpoetsen gebeurt bij voorkeur elke dag of minimaal drie keer per week (gebitsverzorging 15 min.). Oren nakijken en schoonmaken, voeten controleren en verzorgen, wasbeurten. Teken- en vlooiencheck. Eventuele medische verzorging. Tel het erbij.

Het schoonhouden van je huis: extra stofzuigen vanwege ronddwarrelende haren. Dweilen: een hond sleept nogal wat zand en bagger mee naar binnen. Het wassen van dekens, hoezen van mand of kussen, en handdoeken om de hond af te drogen. (Modder)schoenen poetsen mag je op het lijstje niet ontbreken.

Etenstijd

Koop je kant-en-klare maaltijden voor jouw hond of bereid je zijn maaltijden zelf? Krijgt de hond tussendoortjes (waarvoor hij in ruil iets moet doen)? Reken de tijd om boodschappen en de afwas te doen erbij. Half uur tot … completeer zelf.

tafelmanieren bijbrengen

Aanwezigheidspremie

Thuis is waar je baas is. Honden zijn roedeldieren die van gezelschap houden. Elke hond heeft recht op kwaliteitstijd: persoonlijke aandacht, aaisessies, geknuffel en gewoon genieten van elkaars nabijheid. Reken uit hoeveel real time je met elkaar kunt doorbrengen. Als je veel en vaak van huis bent, kun je beter geen hond nemen ( of je hond met iemand delen, zoals een oppasoma en/of -opa) Redelijk voor een hond is om circa 3  of 4 uur per dag alleen te kunnen zijn. Leuk vinden de meesten het allerminst. En zeg nou zelf, je hebt de hond niet aangeschaft om hem thuis in zijn uppie te laten verpieteren. Overdag ben je minimaal 6 uur aanwezig.

Nachtrust

Naast inspanning heeft een hond voldoende rust nodig. Honden kunnen wel 16 uur per etmaal slapen. De meesten zijn echter wakkere jongens die met beduidend minder slaap toekomen. Ze zullen overdag heus een oogje dichtknijpen, toch houden ze je, zonder dat het jou opvalt, in de gaten. Bovendien voelen ze je aanwezigheid. Slaapt de hond afgezonderd, dus niet bij jou op de slaapkamer, dan wordt de duur (circa 8 uren) die je in bed ligt, afgetrokken van het totaal van 24 uren.

Weg

Een hond neem je voor een hondenleven lang. Meer dan eens zul je, al dan niet, spontaan je dagschema moeten wijzigen. Je kunt een hond helaas niet overal mee naar toenemen en een hond kan niet te lang alleen thuis zijn. Dat betekent dat je soms eerder naar huis moet gaan terwijl het ergens net zo gezellig is, of tussentijds naar huis gaan om hem uit te laten. Vanzelfsprekend zul je bij weekendjes weg en vakanties rekening moeten houden met de hond. Dat wordt een oppas regelen of hem naar een pension brengen en ophalen. Is je hond ziek dan bekommer je je uiteraard thuis om hem.

Zelfreflectie

Hoeveel tijd wil en kun je vrijmaken? Stel: je hebt twee (schoolgaande) kinderen en een parttime baan. Daarnaast bestier je een druk huishouden (boodschappen doen, koken, poetsen, klusjes et cetera) spreek je af met familie en vrienden, en neem je deel aan overige activiteiten. Je snapt het al: ben jij een organisatietalent dat efficiënt kan plannen, of kom je zonder hond al tijd tekort voor al je bezigheden? Hoewel je binnen het gezin taken kunt verdelen, kun je er donder op zeggen dat het meeste werk op de schouders van één iemand terecht komt. Als jij dit leest, bij jij dat naar alle waarschijnlijkheid.

Conclusie

Bereken het aantal uren dat je elke dag nodig hebt voor reguliere beslommeringen zoals slapen, werken, eten, winkelen, uitgaan en huishoudelijke taken. Trek het totaal af van 24. Nu weet je hoeveel tijd je maximaal over hebt om aan je hond te besteden. Calculeer hoeveel uren je per dag thuis bent en hoeveel je van die tijd beschikbaar bent voor de hond. Blijven er minder dan 6 uren per dag over voor je hond, doe jezelf en hem dan een plezier: begin er niet aan. Voor wie geen zin heeft in een algebra opgave: het hebben van en zorgen voor een hond is een fulltime job. 

Tekst: Cela den Biesen

WAT KOST EEN HOND?

Aan elke hond hangt een prijskaartje. Deze schat  is voor geen geld te koop.

Kostenplaatje voor een hondenleven lang van Aanschaf tot Zorgplicht

Voor jouw beste vriend heb je vanzelfsprekend alles over en voor geen goud missen wil je hem missen: welbeschouwd is hij onbetaalbaar. Toch kun je aan het hebben en houden van een huisdier een prijskaartje aanhangen. Een baas heeft de minimale verplichting om een hond de meest elementaire behoeften zoals eten, drinkwater, onderdak en uitloop te bieden. Er komt echter veel meer bij kijken. Je hebt financiële middelen nodig om (onverwachte) bijkomende zaken te bekostigen plus de inzet om voldoende tijd en energie aan je hond te spenderen. Jouw beloning hiervoor: plezier voor twee. Zijn onvoorwaardelijke loyaliteit en aanhankelijkheid krijg je er gratis en voor niks bij. De verbintenis tussen baas en hond is een levenslang contract met bijbehorende voorwaarden: de lusten en de lasten. Aan de hand van de beschreven begroting kun je ongeveer uitrekenen wat jouw specifieke uitgavenpatroon kan worden en hoeveel tijd een hond daadwerkelijk kost.

Aanschaf

Inkoopprijzen van voor nop tot exorbitante bedragen.

Prijsindicatie: een gratis krijgertje via een particulier die een goed thuis belangrijker vindt dan harde cash. € 100 voor een asielhond (exclusief vrijwillige gift). NB senioren zijn de helft goedkoper.  € 150 - € 500 voor een merkloos exemplaar via de (dubieuze) handel. € 800 - € 2000 voor een rashond van erkende bij de Raad van Beheer aangesloten fokkers.

Accessoires

Zoals garderobe, textiel en vaatwerk. (Wandel)schoenen en specifieke kleding voor de baas.

Prijsindicatie per stuk: (rol)lijnen, halsbanden, tuigjes, penning € 20. Handdoeken en (auto)plaids € 15. Voer- en drinkbakken, waterfles € 15. Speelgoed € 20

Bespaartip: Koop deugdelijk en veilig materiaal dat lang meegaat.

Research naar sport- en spelattributen. Van fun tot functioneel

Blaftax

Ruim 71% van de Nederlandse gemeenten heffen hondenbelasting. Wanbetalers maken kans op een boete.

Prijsindicatie: afhankelijk van de gemeente waarin je woont. € 25 - € 116 voor één hond. Volgende hond(en) is in verhouding relatief duurder.

Catering

Alle ‘compleet hondenvoer’ is kwalitatief in orde. Er bestaat wel onderscheid tussen hoogwaardig voer, speciaal voer (bijvoorbeeld voor bepaalde aandoeningen) en standaardvoer. Graadmeters voor het optimale voer voor jouw hond: hij zit lekker in zijn vel, heeft geen (medische) klachten en produceert weinig en consistente ontlasting.

Prijsindicatie:  € 7 - € 70 per maand.

Bespaartip: traktaties kun je zo goedkoop of duur maken als je wilt. Speciale hondensnacks zijn prijzig; wees creatief met alternatieven in de vorm van (restjes) etenswaar geschikt voor dierlijke consumptie.

Chippen

Eenmalig.

Prijsindicatie: € 30

Gezondheid

De prijzen van inentingen verschillen sterk doordat de samenstelling van de cocktails steeds wisselt. Dit komt deels door de duur van de afzonderlijke werkzame entstof. Prijsindicatie: over een heel hondenleven gerekend, los van onvoorziene excessieve medische ingrepen, laat je € 100 euro per jaar bij de dierenarts achter. De consultprijs verschilt sterk per regio: van € 20 - € 37,50. Entingen € 40 - € 90. Honden EHBO kit € 40. Kies je voor titeren dan ben je rond de € 40 kwijt.

Bespaartips: Dierenartsen bieden regelmatig kortingacties aan.

Een ziektekostenverzekering is zeker het overwegen waard. Vraag aan jouw dierenarts met welke verzekering hij of zij goede ervaringen heeft. Maandbedrag ligt aan de grootte, de leeftijd en het soort € 180 per jaar.

halsjuweel en gps tracker ineen

Logistiek

Ondernemende honden gaan graag op stap. Om niet altijd het geijkte blokje om te hoeven, (en voor ritjes naar de trimsalon, dierenarts en hondenclub) is een kekke (draag)tas voor mini-hondjes in het openbaar vervoer handig. Een fietskar of -mand bewijst zijn dienst voor kleine of middelgrote honden. Een XL exemplaar prefereert een auto, het liefst met airconditioning voor het ultieme rijcomfort. Een passend veiligheidstuig of transportbox die je tevens kunt gebruiken voor in het vliegtuig zijn geen overbodige luxe.

Prijsindicatie: tas € 45. Manden € 60. Transportboxen van € 40 - € 160. Fietskar € 140. Loopplank € 70. Reiskosten: het (brandstof)budget is afhankelijk van het aantal gemaakte kilometers.

Maintainance

Ter onderhoud is eenmaal per week borstelen voldoende. In de ruiperiode mag men de hondenvacht naar behoefte extra kammen. Tandenpoetsen minimaal tweemaal per week; elke dag mag. Zorg voor voldoende kauwmateriaal. De hond kan men wassen indien nodig. Een (uitgebreide) trimbeurt is afhankelijk van het ras en de conditie van de vacht; variërend van twee tot achtmaal per jaar.

Prijsindicatie: borstel en kam € 20. Tandpasta inclusief tandenborstel vanaf € 6. Kluifjes van gedroogde runderhuid vanaf € 0,50. Shampoo € 12. Vlooienbestrijding  vanaf  € 5. Wormkuur  € 40 (= 4 x) per jaar. Trimmen € 50.

Bespaartips: poets regelmatig de tanden van je hond. Dit voorkomt of stelt een dure gebitssanering onder narcose uit. Zorg dat jouw hond een trimbeurt toelaat zodat de hond niet onder narcose hoeft.

Tijd: borstelbeurt half uur. Tandenpoetsen enkele minuten per keer. Zelf wassen, drogen, föhnen inclusief opruimen 2 à 3 uren. Vlooien- en tekeninspectie 10 minuten.  (Extra stofzuigen 10 minuten per keer)

My space

Je kunt je hond huisvesten in een buitenkennel of gezellig binnenshuis houden of een combinatie van beide. Een hond kan best op een flat (voorzien van een lift!) gehouden worden mits hij voldoende bewegingsruimte, afleiding en uitloop heeft; dit vraagt extra van je tijd.

Prijsindicatie: manden en ligkussens van € 25 tot flinke bedragen voor een luxe designbank. (Multifunctionele) bench € 40 - € 400. Kant-en-klare buitenkennel € 800 - € 2000.

Ontspanning

Sommige vormen van vrijetijdsbesteding zijn kosteloos, voor andere moet je diep in de buidel tasten. Wat ze gemeen hebben: ze vergen allemaal veel tijd en inspanning.

Gratis: wandelen, joggen of fietsen met je hond, massages geven, spelletjes doen.

Betalen: shows, wedstrijden, examens, workshops, inschrijfgelden, reis- en eventuele verblijfkosten.

Prijsindicatie: vanaf € 25 per activiteit.

Opleidingen

Met je hond naar school is behalve een leuke hobby ook een leerzame ervaring voor beiden. Het cursusaanbod is enorm: van pup tot vergevorderde, van gehoorzaamheid en veiligheid tot sport en spel. Stimuleer een carrière voor je hond met de juiste opleiding.

Prijsindicatie cursussen: € 75 - € 120 voor 10 lessen. Trainingsattributen vanaf € 10.

Bespaartip: Spijker je theoretische kennis voortdurend bij door middel van leesvoer. Neem daarvoor een bibliotheekabonnement of ruil boeken met hondenkennissen.

Tijd: ligt eraan hoe fanatiek jullie zijn. In de regel twee lesuren in de week exclusief reistijd. Elke dag verscheidene malen vijf tot tien minuten oefenen.

Het is verstandig om bij gedragsproblemen professionele hulp in te schakelen. De Kynologisch gedragstherapeut is vrij in het bepalen van zijn tarief.

Prijsindicatie: € 90 -  € 150 voor het eerste consult. Eén tot vijf vervolgsessies € 55 per uur. Bedragen zijn exclusief kilometervergoeding.

Bespaartip: Een gelukkige, tevreden en opgevoede hond is een genot om te hebben en zal geringe animo vertonen om de boel te slopen.

Pauzeren en luchten

Naast het verplichte uitlaten (weer of geen weer) om zijn dagelijkse behoefte te deponeren, heeft een hond poten gekregen om mee te bewegen. Hij raakt zijn energie kwijt door (los van de lijn) te wandelen, te stoeien, te draven of te zwemmen. Snuffelen en spelletjes (ook thuis doen) zorgen voor geestelijke uitdaging. Voor eigenaren met onvoldoende tijd of die hun hond een extra verzetje gunnen bestaat er de uitlaatservice.

Prijsindicatie: poepzakjes en -houder vanaf € 0,45.  Professioneel uitlaten € 8 per uur.  

Bespaartip: ruil denkspelletjes of koop ze tweedehands.

Tijd: Naar gelang de behoefte van de individuele hond bedraagt de uitlaattijd minstens twee uur per dag, uitgesmeerd over minimaal drie wandelingen.

Planning

Gaat de hond mee op vakantie, bivakkeert hij thuis met een oppas, logeert hij bij familie of vrienden of verblijft hij in een dierenpension? 

Prijsindicatie: aanvullende vaccinaties, tabletten en bloedtesten verplicht voor een bepaalde  buitenlandse reisbestemming kunnen oplopen tot € 300. Bedankje voor de particuliere oppas € 20 - 50. Dierenpension per dag € 12 - € 16.

Relatiemanagement

Honden zijn sociale dieren. Ze hebben naast toewijding en aandacht van hun mens(en), plezierig contact nodig met soortgenoten en andere dieren. Meerdere honden of dieren die samen wonen kunnen elkaar bezighouden. Investeer voldoende tijd en energie in je hond. Aaisessies of gewoon samen dingen doen (daar heb je hem toch voor aangeschaft) verstevigen jullie band.

Tijd: het zorgen voor een hond is een parttime job. Bereken het aantal uren dat je elke dag nodig hebt voor reguliere beslommeringen zoals slapen, werken, boodschappen doen en huishoudelijke taken. Trek het totaal af van 24. Nu weet je hoeveel tijd je maximaal over hebt om aan je hond te besteden.

je nieuwe outfit showen: van fun tot functioneel

Schade

Jouw hond kan schade aan anderen berokkenen. Hij kan bijvoorbeeld een ongeluk veroorzaken waar derden bij betrokken zijn, een soortgenoot verwonden of andermans eigendom vernielen. Zorg dat je een aansprakelijkheidsverzekering hebt die letsel- en zaakschade veroorzaakt door jouw hond dekt.

Prijsindicatie: € 60 per jaar.

Uitdiensttreding

Het percentage honden dat uit zichzelf afscheid neemt bedraagt slechts enkele procenten. Wanneer het einde van een hondenleven nadert zal er daarom in de meeste gevallen gekozen worden voor euthanasie. Dat kan bij de dierenarts of thuis in de vertrouwde omgeving (hier geldt een hoger tarief voor).

Prijsindicatie: euthanasie kost afhankelijk van het gewicht € 65 - € 90. Wordt de overleden hond ter destructie aangeboden dan bedragen de additionele kosten € 10 - € 25. De uitgave voor een crematie zijn afhankelijk van het gewicht van de hond, en of je een individuele of een collectieve verbranding wenst. Apart cremeren kost € 125 - € 225, gezamenlijk € 70 - € 150. Optioneel zijn herdenkingsparafernalia vanaf € 40.

Zorgplicht

Een eigenaar is volledig verantwoordelijk voor het welzijn van zijn hond. Houd je hond in goede conditie, zorg dat je elkaar begrijpt en voldoe aan zijn behoeften.

*Genoemde bedragen geven een gemiddelde weer en zijn slechts een indicatie die afhankelijk is van factoren zoals maat, grootte, ras en leeftijd van de hond.

Tekst & foto’s: Cela den Biesen www.kluifje.com

BLAFFERS EN KNALLERS

Preventie en (nood)maatregelen bij enge geluiden

Fijn als je hond zo’n stoïcijns type is die nergens van onder de indruk is. Zoekt je hond tijdens de jaarwisseling echter zijn heil in de ingebouwde voorraadkast onder de trap, of zet hij alleen al bij gerommel in de verte - onweer op komst! - absoluut geen poot meer buiten de deur, dan hebben jullie een probleem. Om (on)verklaarbare redenen kan een hond schrikken van onbekende geluiden, bang zijn of angst ontwikkelen. Oorzaak kunnen natuurlijke aanleg (erfelijk belast), een angstige moederhond, een traumatische ervaring, opvoeding, gezondheidstoestand van de hond (of zijn eigenaar) of omgevingsfactoren zijn. Vuurwerk (het hele jaar!), onweer, explosieven die tot ontploffing worden gebracht, het afschieten van een kanon bij festiviteiten, een klapband of een dichtslaande deur veroorzaken allemaal geluiden die bestaan uit verandering in luchtdruk die het gehoororgaan raken.

Elektrische apparaten en gereedschap met sneldraaiende assen produceren doordringende hoge tonen die onhoorbaar voor mensen zijn, maar die honden als pijnlijk kunnen ervaren. Dit kan verklaren waarom bijvoorbeeld een stofzuiger bij behoorlijk wat honden irritatie veroorzaakt of erger: angst inboezemt. Menige hond treft het voor hem enge geluid onvoorbereid. Door de juiste respons van de eigenaar kan worden voorkomen dat de hond angst ontwikkelt.

Symptomen

Enkele kenmerken van stress of angst:

hevig hijgen (met als gevolg meer dorst - drinken - urineren)

buitensporig trillen en beven

vluchtgedrag

bescherming zoeken

niet naar buiten durven

bovenmatige aanhankelijkheid

onrustig

janken, grommen of aanhoudend blaffen

destructief gedrag

kortstondig onzindelijk

zonder aanleiding voortdurend of overmatig krabben

overmatig geeuwen door stress

voedsel - zelfs onweerstaanbare koekjes - weigeren

apathisch worden – geen contact maken

Preventie

Stel alles in het werk om te voorkomen dat je hond angst(en) ontwikkelt.

Ben je zelf bang voor vuurwerk, donderslagen en bliksem, breng die angst dan niet over op je hond door in elk geval zelf uiterlijk kalm te blijven. Reageer niet op een knal of als het weerlicht. Zorg voor een relaxte sfeer.

De intonatie van je stem heeft duidelijk impact op de hond. Bij kalm gedrag en een vrolijke stem zal hij weinig onraad vermoeden of zich zelfs om de tuin laten leiden.

Gedraag je niet anders dan normaal wanneer de hond ‘noodsignalen’ uitzendt. Blijf onverstoorbaar de normale alledaagse bezigheden zoals gebruikelijk doen.

Minimaliseer het risico van blootstelling aan geluiden, ook voor honden die nergens bang voor zijn. Er is slechts één slechte ervaring voor nodig om een hondenlevenlang te bibberen tijdens vuurwerk of zelfs alleen al voor de geur ervan.

Cd

Om jonge honden in een ontspannen sfeer aan onbekende geluiden te laten wennen zijn er diverse oefencd’s verkrijgbaar. Deze bevatten een breed scala aan geluidsfragmenten met oplopende intensiteit. Volwassen honden die al een fobie hebben ontwikkeld linken de geluiden op de cd vaak niet aan de werkelijkheid. Zij lijken meer gebaat bij een combinatie van desensibilisatie en training, al dan niet, onder deskundige begeleiding. Zo kan stapsgewijs de negatieve associatie bij het betreffende geluid omgebogen worden naar een positieve (bijvoorbeeld het favoriete spelletje samen met de baas doen). Het is begrijpelijk dat zo’n therapie maanden kan duren. Heeft je hond het moeilijk tijdens de decembermaand, begin dan tijdig met oefenen.

Tellington Touch (TTouch)

Tijdens de huidbewegingstherapie waarbij hoofdzakelijk licht drukkende cirkelachtige bewegingen worden gemaakt, die alle vier de vormen van hersenactiviteit aanspreken, komen hormonen vrij die stress verminderen. Aanvullend kan men een body bandage aanleggen waardoor de hond zich zekerder gaat voelen. Als je hond de TTouch als prettig ervaart kan dit helpen tijdens stressvolle momenten. Net als bij inbakeren en het thundershirt kan de body bandage het gevoel geven van een veilige omarming.

Kalmerende signalen

Turid Rugaas introduceert in haar boekje circa dertig kalmerende signalen die honden gebruiken. Door ze te leren herkennen kun je jouw eigen hond lezen en dus beter begrijpen. Snap je wat de hond jou duidelijk wil maken dan kun je daar op reageren door diezelfde hondse signalen uit te zenden. Is de hond gespannen dan kun je met de simpel aangeleerde non-verbale communicatie de hond tot rust brengen.

(Optionele) noodmaatregelen:

Onder de angsthazen zijn ware volhouders. Voor de wanhopige eigenaar is het in de praktijk daarom vaak moeilijk om de angstige hond te blijven negeren; men wil de hond tot bedaren brengen, hem afleiden of opbeuren. Geruststellen mag (je hond vertrouwt jou), maar laat je niet verleiden tot (schier eindeloze) troostgebaren. Troosten werkt bij honden averechts: zielig tegen ze doen wordt uitgelegd als een bevestiging dat hun angst terecht is. Door jouw medelijden, zal hij het gevoel krijgen dat er daadwerkelijk verschrikkelijke dingen staan te gebeuren. Het meest doeltreffend is om je niet van de wijs brengen, kalm te blijven en gewoon door te gaan met waar je mee bezig was. Zo snapt de hond, dat er niets is om bang voor te zijn. NB Troosten is iets anders dan steunen! Bij troosten toon je je medeleven (bijvoorbeeld bij verlies of verdriet), door steun te geven sterkt je iemand en het werkt opbeurend.

Een angstige hond zoekt bescherming. Vertrouwt hij zijn baas volledig - hij weet dat hij bij hem veilig is - dan zal hij daar houvast willen zoeken. Beschouw het als een compliment wanneer je hond steun bij je zoekt. Toon begrip en laat hem weten dat hij onnodig ergens op reageert. Dat kan met een terloopse opmerking: ‘Het is helemaal nergens voor nodig dat jij je zo aanstelt’, een aai over de bol of even stevig vasthouden. Steun geven helpt stress te reduceren waardoor de angstemotie op dat moment vermindert. Echter door herhaling is het mogelijk dat het angstgedrag op de lange termijn juist vermeerdert of extreme vormen aanneemt. Dit komt doordat het angstgedrag beloond wordt met aandacht. Aait men dus de hond exact op het moment van een hevig angstmoment dan loopt men het risico om die uiting juist te bevestigen. Over hoe te reageren lopen de meningen van deskundigen nogal uiteen. Observeer het gedrag van de hond en kijk welke handeling(en) een positief effect op zijn welbevinden hebben. Enige mate van zelfreflectie - hoe ga jij met de situatie om - is hier zeker van toegevoegde waarde.

Tips

Laat tijdens Oudejaarsdag de hond overdag op een stille plek uitgebreid uit. Van al dat geravot en geren is hij ’s avonds hondsmoe.

Ontloop groepjes opgeschoten jeugd die vuurwerk bij zich kunnen hebben. Vraag anders of ze willen wachten met het afsteken totdat jullie op een veilige afstand zijn.

Vertoont je hond vluchtgedrag, lijn hem dan tijdens de ‘rotjesperiode’ of bij gerommel in de verte preventief aan. Bevestig een penning aan zijn halsband met het (mobiele) telefoonnummer waar je op dat moment bereikbaar op bent.

Laat je (angstige) hond niet alleen tijdens het afsteken van vuurwerk of als er onweer op komst is.

Houd de (bange) hond tijdens het afsteken van vuurwerk veilig binnen. Informeer visite over de toestand van de hond en geef hen instructies om de hond met rust te laten. Indien zij in- en uitlopen luidt het devies: deuren sluiten zodat de hond niet naar buiten kan glippen.

Een donkere of schemerige kamer werkt kalmerend.

Creëer een veilig plekje voor de hond. Voor de een is dat onder het bed, de badkamer of de bank, voor een ander een plekje dicht naast zijn baasje. Voor honden die graag in de bench vertoeven kan deze als panic room fungeren. Door de kooi met een deken af te dekken boots je een donker en veilig hol na. Laat wel een spiekgaatje open zodat de hond kan gluren als hij wil.

Doe de (geluiddempende) rolluiken omlaag, of sluit de gordijnen en doe jaloezieën dicht tegen lichtflitsen. (Hermetisch) gesloten ramen en deuren temperen het geluidsniveau.

Draai een (voor de hond) ontspannend muziekje af of zet de tv (met zijn lievelingsprogramma) aan om het bedreigende geluid te maskeren. Zelfs slimme honden laten zich graag misleiden: heus, het was niet buiten, het gebeurde in de film!

Straf de hond nooit als hij schrikt. Gedraag je tijdens zo’n schrikreactie nonchalant.

Is je hond echt panisch voor vuurwerk en helpt ‘niets’? Breng hem dan (ruim van te voren) in een afgelegen pension onder. Of boek een gezellig uitje voor jullie samen op een plek waar jullie gevrijwaard zijn van gillende keukenmeiden en zevenklappers.

Ouderdomsdoofheid brengt soms uitkomst doordat de waarneming van de hond verandert.

Er zijn hondjes die het prettig vinden om ingebakerd (als een baby omwikkelen met een handdoek of lakentje) te worden. Er zijn zelfs jasjes beschikbaar: het zogeheten thundershirt. Je kunt ze meestal uitproberen onder de ‘niet goed, geld terug’ garantie. Het geclaimde effect bestaat hieruit dat de constante druk op de romp voor een kalmerende werking zorgt. Wanneer de hond gaat of blijft hijgen, kan dit een uiting zijn dat hij het te warm heeft. Of het kan betekenen dat hij zich juist niet geborgen voelt. Soms biedt een dekentje waarin de hond zich kan verbergen al uitkomst.

Kalmerende middelen

Is je hond extreem angstig of panisch tijdens de jaarwisseling en zie je geen mogelijkheid om hem elders onder te brengen, dan kan ondersteuning met medicijnen een optie zijn. Het is onverstandig om zelf te gaan experimenteren. Raadpleeg altijd de dierenarts indien je de hond pilletjes wilt gaan voeren. Elke individuele hond (zelfs qua ras bestaat er verschil) kan anders op medicijnen reageren. Geef nooit zomaar geneesmiddelen voor humaan gebruik. Indien hetzelfde medicijn zowel aan dier als mens gegeven kan worden, is toch de dosering anders. Laat medicatie altijd voorschrijven door een dierenarts. 

Farmaceutica

Er zijn twee soorten tabletten.

Angstverminderende tabletten hebben als doel de (overdreven) bange hond rustiger en ongevoeliger voor geluid te maken plus angst te reduceren. Het wordt bij voorkeur preventief gebruikt; dus op een moment dat het dier zich nog niet in de angstsituatie bevindt (en geen spanning heeft opgebouwd).

Kalmeringstabletten toedienen wordt ten zeerste afgeraden door dierenartsen en de Hondenbescherming. Je hond wordt er slaperig, suf en wankel op de pootjes van. Door de slome bewegingen lijkt hij ontspannen, terwijl hij dat niet is. De angst blijft gewoon aanwezig. De hond wordt als het ware tijdelijk fysiek ‘verlamd’ en niet geestelijk, waardoor hij dus onmogelijk op zijn angst kan reageren. Er zijn aanwijzingen dat kalmeringstabletten de geluidsgevoeligheid juist vergroten waardoor de angst dus toe kan nemen!

Alternatieve oplossingen:

De slagroomspuitbus voor honden die het 'slechts' rond het moment suprême (Oudejaarsavond en Nieuwjaarsnacht) niet uithouden.

Feromonen

D.O.G. (Dog Appeasing Pheromone) verdamper tegen (vuurwerk)angst.

Omdat de vuurwerkverkoop al eerder begint, kan er al eerder overlast voor de hond zijn. Om te voorkomen dat de hond ongezonde spanning opbouwt, kan men enkele weken voor de jaarwisseling beginnen met de verdamper die een feromoon verspreidt. Het is gebaseerd op het principe dat pups rustig zouden worden na het drinken van de moedermelk. Een feromoon is een stofje dat boodschappen overbrengt tussen individuen van eenzelfde soort. De verdamper houd je twee weken voor de jaarwisseling doorlopend in het stopcontact van de ruimte waar de hond het meest verblijft. Daarna kun je afbouwen. Als variant is er tevens een halsband verkrijgbaar.

Reacties op feromonen zijn heel verschillend: sommige honden reageren er zichtbaar op en worden minder nerveus, bij andere valt er weinig verbetering te bespeuren: de hond lijkt zich nog steeds niet of moeilijk te kunnen ontspannen.

Homeopathische middelen worden zowel na het raadplegen van een (homeopathisch) dierenarts (die complexpreparaten persoonlijk op de hond kan afstemmen) dan wel op eigen houtje gebruikt.

Vrij verkrijgbare natuurlijke middelen zoals Rescue spray of (sinds kort ook alcoholvrije, want alcohol en honden is een slechte combinatie) druppels worden door Bach original flowers aanbevolen vanwege het geruststellend en ontspannen effect op de gemoedstoestand van de hond.

De intentie van Telizen (bevat het aminozuur L-theanine, een stof die in groene thee voorkomt) is het activeren van de hersengolven waardoor dieren kalmeren zonder versuft te raken. Met deze tabletjes tegen vuurwerkangst dient men 3 maanden van te voren mee te beginnen.

Zylkène is een natuurlijk voedingssupplement dat je huisdier kan helpen zich beter aan te passen aan een verandering in de leefsituatie. De basis van dit natuurproduct vormt alfa-casozepine.

Naar alternatieve methoden zoals DAP, Telizen, Zylkène en homeopathie zou echter meer onderzoek gedaan kunnen worden om voldoende wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid te verzamelen. Of de methode voor jouw hond heilzaam is, zul je uit moeten proberen; het beoogde effect verschilt nogal. Overleg altijd met een dierenarts of deskundig gedragstherapeut wat specifiek voor jouw hond het beste middel is.

Voedingsconcept

Wanneer er een stressvolle situatie op komst is kan CALM Diet van Royal Canin uitkomst bieden voor de kleine hond. Het voer bevat onder andere L-tryptofaan en alfa-casozepine/Lactium®. Er wordt geadviseerd om met het voeren van de dieetvoeding 3-6 weken van te voren te beginnen tot een week erna.

Ondanks alle eerder genoemde opties is een hond uiteindelijk het gelukkigst als hij zijn angst overwint. Irreële angst is in de regel af te leren: begin tijdig met oefenen, bouw zorgvuldig en in het tempo van de hond op.

Tekst & foto’s: Cela den Biesen www.kluifje.com

STOUTE HOND?

We vinden honden stout als ze iets doen wat wij niet willen of wat van ons niet mag. Is het strenge eisenpakket dat we aan de hond stellen wel zo kies? Want wat voor ons aanstootgevend of verkeerd gedrag is, kan een normale hondse uiting zijn, of een (gefrustreerde) reactie op onduidelijkheid van onze kant.

De gelegenheid maakt de dief
Je hond is een topcrimineel, hij heeft niet alleen je hart gestolen, maar ook je sloffen. Er wordt van honden verwacht dat ze opgeleid en opgevoed geboren worden. Een hond kent in beginsel geen goed of kwaad, en hem is onbekend aan welke normen en waarden hij moet voldoen. Het is onbillijk van een eigenaar te verlangen dat zijn hond meteen aan het rolmodel tegemoetkomt. Pups worden, net als baby’s, op de aarde gezet met een blanco schijf die wij mogen invullen. In plaats van de ideale hondenwereld te creëren, propt de eigenaar hem in een voor hem welhaast onnatuurlijke dwangbuis. Daarbij vindt hij het totaal vanzelfsprekend dat de hond zich vlekkeloos conformeert aan hem, zijn omgeving en de meest uiteenlopende omstandigheden. Zolang de hond doet wat de eigenaar zegt en hem willoos volgt, is hij braaf. Als de hond (geuite) wensen niet meteen opvolgt, wordt hij lastig en stout gevonden. Unfair. Temeer daar een hond over flink wat vaardigheden beschikt, maar in intelligentie beperkter is dan een mens. Daarbij hebben wij de hond van ons afhankelijk gemaakt.

Stoute honden bestaan niet, ondeugende wel. Een hond reageert van wezen uit goed. Een eigenaar zal hem bij moeten brengen wat hij van hem verwacht, daarbij in acht nemend wat past bij die specifieke hond. Zie de wereld door de ogen van je hond. Als je de lichaamstaal van een hond goed interpreteert, kun je jouw hond optimaal begeleiden. Zet je ‘ik weet het beter’ aan de kant. Het resultaat van een incomplete of onjuiste opvoeding moet een eigenaar zichzelf aanrekenen. De eigenaar is diegene die de te bewandelende route uitstippelt en grenzen stelt. Door de hond behaalde succesjes worden herhaald, slechte optredens waarbij een beloning uitblijft of die genegeerd worden, laat de hond vanzelf achterwege. Door onbegrip, onoplettendheid of onwetendheid van de eigenaar kan een hond de regels overtreden. De boef kan vrijgevochten manieren ontwikkelen die niet op prijs worden gesteld, maar waarvoor hij wel onterecht de credits krijgt. Onoorbaar gedrag is nogal eens te wijten aan verveling, gebrek aan aandacht, afleiding en uitloop, en verkeerd of het achterwege laten van oefenen, of overtrainen.

Te vaak gaan mensen uit van het negatieve. In plaats van gewenste zaken aanleren door systematisch te belonen, of ongewild gedrag door opbouwende aansporingen om te buigen, wordt er pas bij echt fout (ongewenst) gedrag een preek gegeven en/of verkeerd gecorrigeerd. Door een schuldige blik of andere antropomorfische gedragingen aan de hond toe te dichten, creëer je een reden om de hond de les te lezen. Het is voorstelbaar dat er stelselmatig honden gestraft worden voor zaken die ze niet simpelweg niet snappen of begrepen hebben. Of erger, voor wat in de hond zijn perceptie normaal gedrag is, bestraft worden. Op zijn donder krijgen, terwijl de eigenaar nalatig is. De hond betaalt de prijs voor de eigenaar zijn onkunde, toegeeflijkheid of onduidelijkheid.

Ondermijnende daden bestaan bij de gratie van wat een eigenaar toelaat. Geraffineerde honden worden al gauw tot misdadigers gebombardeerd, terwijl het verkeerd geïnterpreteerde dominantieprincipe allang onderuit geschoffeld is. Bang voor een machtsovername hoeft de verstandige eigenaar die zijn verantwoordelijkheid draagt en zich bewust is van zijn zorgplicht niet te hebben. Honden zijn helemaal niet geïnteresseerd in een machtsstrijd. Ze verlangen slechts een stabiele rechtvaardige begeleider die om hen geeft. Honden die begrepen worden door hun eigenaar geef je de kans om lief te zijn.

Tekst: Cela den Biesen - Kluifje

URBAN UITDAGINGEN

Urban uitdagingen

Vallende blaadjes en het vroege donker kunnen de animo om lange middagwandelingen te maken bij eigenaars doen afnemen. Bij honden is dat juist omgekeerd. Zij doen door de frisse kou en de veranderde herfstige omgeving hernieuwde energie op. Ga gezellig met de hele bubs luchten! Geen stadsduiven opjagen of een potje voetbal met die aardige buurjongetjes waar uw hond er met de bal vandoor zal gaan. Wél een breed scala aan fysieke en mentale urban uitdagingen voor u en uw hond.

Bladblazer

Bent u in een feestelijke stemming? Strooi dan een confettiregen van (herfst)bladeren. Raap een hoop droge bladeren op. Gooi ‘m van de hond af de lucht in. Naar blaadjes happen is (in)spannend. Een enkel keertje op het asfalt op en neer springen is geen ramp. Kan de hond geen genoeg krijgen van die bonte bladerbui, kies dan liever voor een dempende ondergrond zoals een trapveldje of het parkgazon. Of veroorzaak op uw eigen grasmat met de bladblower een wervelwind waar de hond mee kan stoeien.

Tussen deze goudgetinte puzzelstukjes is het speeltje goed gecamoufleerd.

Strooigoed

Strooi enkele koekjes of brokjes tussen de gevallen bladeren op het trottoir en geef het commando ‘zoek’. Deze intensieve en smakelijke zoekactie komt later vast en zeker nog eens van pas als u de hond in een bepaalde situatie wilt afleiden of op u gefocust wilt houden.

Voer zoeken tijdens de wandeling is minder geschikt voor een op lekkernijen gefocuste hond. Hij kan het spelletje opvatten als een provocatie om tijdens een wandeling op zoek te gaan naar iets eetbaars. Voor deze lekkerbek kunt u het volgende alternatief gebruiken: een speeltje zoals een rubberen kong verstoppen. Toon het van te voren, zodat hij weet naar welk voorwerp hij op zoek is. Optioneel kunt u er als vindersloon een brokje in doen.

   

Verstrooiing: lekker en leuk. Maar pas op dat het koekje niet van het trottoir rolt zoals hier

Gooien

Onderweg nadert iets of iemand waar uw hond een hekel aan heeft of angstig voor is (zoals willekeurig spuitende fonteintjes). Een effectieve afleidingsmanoeuvre (in plaats van de koekjes zo uit de hand in de bek te stoppen) is om telkens een koekje een metertje voor of naast hem op de stoep te gooien. Uw hond zal zo intens met zijn neus bezig zijn, dat hij geen oog meer voor de rest van zijn omgeving heeft. Verbind er bijvoorbeeld het commando ‘kom we gaan gooien aan’, Go hunt, of het uitnodigende ‘gooien?’ aan. Vergezeld van een gooigebaar met de arm (hand in de zak; ik pak een koekje, waarna u de hand of arm zijwaarts omhoog steekt) is het voor de hond al snel begrijpelijke taal: daar valt wat te halen. Na luttele keren zult u een blijvend effect merken. Ook onweerstaanbaar als uw loslopende hond minder genegen is  te komen.

hand- of wegwijzer?

Van wanten weten

Laat ‘per ongeluk’ een want vallen, ‘vergeet’ uw muts op een parkbankje of hang uw sjaal aan de wilgen. Vraag op verbaasde toon aan de hond of hij het verlorene helpt zoeken: waar is mijn … gebleven?

Kiekeboe

Speel ouderwets verstoppertje met het hele gezin. Verschuilen in een portiek, wachten om de hoek van een huis, een steegje in, en om beurten zoeken. Voor uw hond is dat kinderspel. Neem bij schemer of in het donker een zaklamp mee. Schijn ermee op de grond of tegen de muur en maak flitsende figuren die de hond wil ‘vangen’.

Schoolreisje

Samen met de hele familie een wandeling in de buitenlucht maken. De hond moet zijn ‘roedel’ - net als de juf de kinderhoofdjes van haar klas telt - bij elkaar houden. Roep regelmatig: waar is …? Laat de hond flink op en neer drentelen. Herderen is een uitputtende taak waar de hond lekker moe van wordt.

Superskip collecteert

Trick or treat

Samen met de kids tijdens Halloween langs de deuren gaan voor lekkers. Onderweg zijn er genoeg onderhoudende spelletjes. Treetjes op- en aflopen. Voor of achter een tuinpoortje blijven wachten. Aan deuren snuffelen en precies weten waar (bekende) soortgenoten wonen - u kunt dit vaak controleren aan de hand van de ‘hier waak ik’ schildjes. Of u kunt samen vaste adresjes aandoen waar de hond steevast een koekje scoort zoals de dierenwinkel of een buurtgenoot die graag voor suikeroom of -tante speelt. U zult versteld staan hoeveel ‘smakelijke’ namen uw hond kent.

vooraf controleren op veiligheid!

Hout naast de deur

In het bos komt u ze vast weleens tegen: grote bergen opgestapelde boomstammen. In stedelijk gebied vindt u de minivariant als openhaardhout onder een afdakje langs of achter het huis. U kunt in de openingen een brokje of een speurlapje stoppen. Kleinere honden kunnen over de houtblokken lopen.

Stijgers en dalers

Wat altijd leuk blijft is (samen) over lage muurtjes klauteren, springen of lopen. Over een bruggetje slenteren en naar beneden durven kijken. In de lengte of breedte de treden van een enorme trap nemen. Op een bankje klimmen (let op dat de pootjes niet tussen de leggers van de bank kunnen komen!) en er samen gezellig uitpuffen en wat rondkijken. Bankjes zijn handig om onderweg de spieren te strekken. De hond plaatst dan enkel de voorpoten op het zitgedeelte. Klop met de vlakke hand op het zitgedeelte voor de hond, zeg ‘pootjes’ en houd uw hand op het moment dat de hond omhoog komt als een stopteken voor de hond zodat hij niet met alle vier de poten op de bank springt.

 

 op je gemak het straatleven in je opnemen vanaf een bank

Inkoppertje

Overgooien is een prachtcliché van een inkoppertje. Simpel, vermakelijk en toch wordt het vaak vergeten. Er is altijd wel een veilige open plek te vinden waar u met zijn tweeën of in familiekring kunt overgooien. Laat de hond hot en her rennen. Om hem gretig te houden laat u hem af en toe winnen. Geen bal of frisbee bij de hand? Geen nood: gevonden voorwerpen zoals een deksel, lege kartonnen beker die u dichtvouwt, of een tot knot geknoopte sjaal doen uitstekend dienst als ‘wegwerpmateriaal’.

in de kijkerd

De laaghangende zon levert mooie plaatjes op. Kiek uw familie eens van de schaduwzijde.

Meer Skipspelletjes als entertrainment zijn te vinden op www.kluifje.com SPEELS