donderdag 16 februari 2017

LAIKA DE RUIMTEHOND



Heldin tegen wil en dank   

Nog steeds krijgen talloze honden over de hele wereld de naam ‘Laika’ toebedeeld. De meeste hondeigenaars kiezen die naam omdat ze deze sympathiek vinden klinken of vanwege de betekenis: blaffer. Sporadisch krijgt een hond deze naam nog uit eerbetoon aan de eerste Russische ruimtehond. Sterker nog: de huidige generatie is zelden op de hoogte van het feit dat in de vorige eeuw de Spoetnik II op 3 november 1957 vanuit Baikonoer werd gelanceerd met aan boord proefkonijn Laika. Het korte leven van pionier Laika was helaas minder fortuinlijk dan haar latere naamdragers.

In de jaren vijftig van de twintigste eeuw was er weinig bekend over de effecten van bijvoorbeeld een raketlancering, gewichtloosheid, en of levende organismen zich überhaupt aan de ruimte zouden kunnen aanpassen. Aangezien zulke experimenten voor mensen veel te gevaarlijk en ingrijpend waren, werden straathonden ingezet. NB. In die tijd werd trouwens nog aan geen enkel dier een intrinsieke waarde toegekend.

Het voormalige zwervertje Laika werd uit het asiel gehaald en klaargestoomd om als eerste levende passagier een Soyuz ruimtevaartuig te bemannen. Er werd gekozen voor een straathond omdat men deze speciale eigenschappen toedicht. Door het (over)leven op straat zijn ze gehard, flexibel en intelligent. De deskundigen zijn van mening dat ze zich daardoor uitstekend aan zware omstandigheden kunnen aanpassen. Laika, met het uiterlijk van een lieftallig boerenfoxje inclusief sprekend kopje met staande tipoortjes, werd om tal van specifieke redenen uitverkozen. Ze was charmant en absoluut fotogeniek. Een belangrijk element omdat de wetenschappers zo de wereld via de pers konden overtuigen. Haar tengere postuur bleek uitermate geëigend om te passen in de klein bemeten capsule. Bovendien was ze braaf en volgzaam, wat tijdens de opleiding en haar uiteindelijke taak goed van pas zou komen. Kortom: het ideale hondje voor een belangrijke missie. Had Laika dit alles geweten dan zou ze beslist een van haar (straat)talenten hebben aangesproken en de benen hebben genomen.

Vanuit het asiel werd Laika linea recta naar het gebouw van de militaire onderzoeksfaciliteit gebracht waar de voorbereidingen voor de vlucht plaatvonden en waar ze haar opleiding zou krijgen. Ik kan me goed voorstellen hoe blij ze moet zijn geweest toen iemand haar uit die benauwde kennel bevrijdde en dat ze blindelings en vol vertrouwen, misschien zelfs kwispelend, haar ‘redder’ volgde. Haar geluk zou van korte duur zijn. Volledig ontwetend van het naderend onheil begon zij haar noodlottige opdracht. Vanwege het prestigieuze en peperdure project (ten tijde van de Koude Oorlog was de prestatiedruk in de ruimtevaart enorm) zal ze zeker omzichtig behandeld zijn; er was nogal wat mee gemoeid. Maar waren ze lief en aardig tegen haar? Werd ze weleens geknuffeld? Of was ze uitsluitend een instrument om een hoger doel te bereiken?
De vreselijkste scenario’s schieten door mijn hoofd. Zou men aan hondse behoeften (volgens de huidige standaard) willen voldoen, dan zou Laika volledig ongeschikt worden als ruimtehond. Achter een balletje aan rennen, ravotten met een soortgenootje of heerlijk dutten in een pluche mandje zou haar enkel doen hunkeren naar de zo felbegeerde vrijheid.

Ze moet een bijzonder en gewillig karakter hebben gehad. Er werd zoveel van haar verlangd. Je kunt je voorstellen dat ze tijdens de training ontzettend veel geduld moest kunnen opbrengen: het onvermijdelijke oefenen om voor lange tijd kalm en onbeweeglijk in de minuscule oncomfortabele capsule te verblijven, de dagenlange eenzame opsluiting die synoniem stond aan gebrek aan aandacht en beweging, de ontberingen van wennen aan bittere kou en extreme warmte en tot slot het aangepaste voedsel om lichtgewicht te blijven en het daarvan afhankelijke lozen of ophouden van ontlasting terwijl ze zat ingesnoerd in haar kosmonautenuitrusting. Ze onderging het ogenschijnlijk lijdzaam. Een mens, zich volledig bewust van alles, zou dit proces onmogelijk hebben aangekund zonder tot wanhoop zijn gedreven.

Iedere keer als die luttele verouderde foto’s van Laika mij onder ogen komen, grijpt dat me aan. Wat moet ze dapper zijn geweest. Want angstig of ongelukkig lijkt ze niet, terwijl ze daar toch alle reden voor heeft. Of waren de authentieke beelden wellicht gemanipuleerd? Je kunt slechts gissen hoe het arme beestje, dat haar leven onvrijwillig opofferde voor de toekomst van de mensheid, zich gevoeld moet hebben. Ze verdient terecht ons respect.
Laika mocht maar drie jaar worden. De uiteindelijke officiële verklaring was dat Laika enkele uren na de lancering én voordat de vierde omloop ten einde was, stierf aan oververhitting en stress. Een mogelijke terugkeer zat sowieso niet in de planning. De Spoetnik II was ontworpen om bij terugkeer in de atmosfeer te verbranden.

Over de hele wereld wordt Laika nog steeds herdacht. Onder de memorabilia ter ere van de internationale hondenheldin vind je zelfs postzegels, boeken, en persoonlijk voor haar geschreven liedjes en gedichten. Pas 50 jaar na dato werd in Moskou een officieel bronzen monument onthuld ter ere van dit moedige hondje. Zou Laika haar leven mogen overdoen, dan zou ze zich op die ene fatale dag nooit hebben laten vangen door de hondenmepper.

Tekst: Cela den Biesen Kluifje