Heldin tegen wil en dank
Nog steeds krijgen talloze honden over de hele wereld de
naam ‘Laika’ toebedeeld. De meeste hondeigenaars kiezen die naam omdat ze deze sympathiek
vinden klinken of vanwege de betekenis: blaffer. Sporadisch krijgt een hond
deze naam nog uit eerbetoon aan de eerste Russische ruimtehond. Sterker nog: de
huidige generatie is zelden op de hoogte van het feit dat in de vorige eeuw de
Spoetnik II op 3 november 1957 vanuit Baikonoer werd gelanceerd met aan boord
proefkonijn Laika. Het korte leven van pionier Laika was helaas minder
fortuinlijk dan haar latere naamdragers.
In de jaren vijftig van de twintigste eeuw was er weinig
bekend over de effecten van bijvoorbeeld een raketlancering, gewichtloosheid,
en of levende organismen zich überhaupt aan de ruimte zouden kunnen aanpassen.
Aangezien zulke experimenten voor mensen veel te gevaarlijk en ingrijpend waren,
werden straathonden ingezet. NB. In die tijd werd trouwens nog aan geen enkel dier
een intrinsieke waarde toegekend.
Het voormalige zwervertje Laika werd uit het asiel gehaald
en klaargestoomd om als eerste levende passagier een Soyuz ruimtevaartuig te
bemannen. Er werd gekozen voor een straathond omdat men deze speciale
eigenschappen toedicht. Door het (over)leven op straat zijn ze gehard, flexibel
en intelligent. De deskundigen zijn van mening dat ze zich daardoor uitstekend
aan zware omstandigheden kunnen aanpassen. Laika, met het uiterlijk van een lieftallig
boerenfoxje inclusief sprekend kopje met staande tipoortjes, werd om tal van specifieke
redenen uitverkozen. Ze was charmant en absoluut fotogeniek. Een belangrijk
element omdat de wetenschappers zo de wereld via de pers konden overtuigen. Haar
tengere postuur bleek uitermate geëigend om te passen in de klein bemeten
capsule. Bovendien was ze braaf en volgzaam, wat tijdens de opleiding en haar
uiteindelijke taak goed van pas zou komen. Kortom: het ideale hondje voor een
belangrijke missie. Had Laika dit alles geweten dan zou ze beslist een van haar
(straat)talenten hebben aangesproken en de benen hebben genomen.
Vanuit het asiel werd Laika linea recta naar het gebouw van
de militaire onderzoeksfaciliteit gebracht waar de voorbereidingen voor de vlucht
plaatvonden en waar ze haar opleiding zou krijgen. Ik kan me goed voorstellen
hoe blij ze moet zijn geweest toen iemand haar uit die benauwde kennel
bevrijdde en dat ze blindelings en vol vertrouwen, misschien zelfs kwispelend, haar
‘redder’ volgde. Haar geluk zou van korte duur zijn. Volledig ontwetend van het
naderend onheil begon zij haar noodlottige opdracht. Vanwege
het prestigieuze en peperdure project (ten tijde van de Koude Oorlog was de
prestatiedruk in de ruimtevaart enorm) zal ze zeker omzichtig behandeld zijn;
er was nogal wat mee gemoeid. Maar waren ze lief en aardig tegen haar? Werd ze weleens
geknuffeld? Of was ze uitsluitend een instrument om een hoger doel te bereiken?
De vreselijkste scenario’s schieten door mijn hoofd. Zou men
aan hondse behoeften (volgens de huidige standaard) willen voldoen, dan zou
Laika volledig ongeschikt worden als ruimtehond. Achter een balletje aan
rennen, ravotten met een soortgenootje of heerlijk dutten in een pluche mandje zou
haar enkel doen hunkeren naar de zo felbegeerde vrijheid.
Ze moet een bijzonder en gewillig karakter hebben gehad. Er
werd zoveel van haar verlangd. Je kunt je voorstellen dat ze tijdens de
training ontzettend veel geduld moest kunnen opbrengen: het onvermijdelijke oefenen
om voor lange tijd kalm en onbeweeglijk in de minuscule oncomfortabele capsule te
verblijven, de dagenlange eenzame opsluiting die synoniem stond aan gebrek aan
aandacht en beweging, de ontberingen van wennen aan bittere kou en extreme warmte
en tot slot het aangepaste voedsel om lichtgewicht te blijven en het daarvan
afhankelijke lozen of ophouden van ontlasting terwijl ze zat ingesnoerd in haar
kosmonautenuitrusting. Ze onderging het ogenschijnlijk lijdzaam. Een mens, zich
volledig bewust van alles, zou dit proces onmogelijk hebben aangekund zonder
tot wanhoop zijn gedreven.
Iedere keer als die luttele verouderde foto’s van Laika mij
onder ogen komen, grijpt dat me aan. Wat moet ze dapper zijn geweest. Want
angstig of ongelukkig lijkt ze niet, terwijl ze daar toch alle reden voor
heeft. Of waren de authentieke beelden wellicht gemanipuleerd? Je kunt slechts
gissen hoe het arme beestje, dat haar leven onvrijwillig opofferde voor de toekomst
van de mensheid, zich gevoeld moet hebben. Ze verdient terecht ons respect.
Laika mocht maar drie jaar worden. De uiteindelijke officiële
verklaring was dat Laika enkele uren na de lancering én voordat de vierde
omloop ten einde was, stierf aan oververhitting en stress. Een mogelijke terugkeer
zat sowieso niet in de planning. De Spoetnik II was ontworpen om bij terugkeer
in de atmosfeer te verbranden.
Over de hele wereld wordt Laika nog steeds herdacht. Onder
de memorabilia ter ere van de internationale hondenheldin vind je zelfs postzegels,
boeken, en persoonlijk voor haar geschreven liedjes en gedichten. Pas 50 jaar
na dato werd in Moskou een officieel bronzen monument onthuld ter ere van dit
moedige hondje. Zou Laika haar leven mogen overdoen, dan zou ze zich op die ene
fatale dag nooit hebben laten vangen door de hondenmepper.
Tekst: Cela den Biesen Kluifje
Tekst: Cela den Biesen Kluifje