Foto: Marly mense
De laatsteloodjeslijst
(dankzij Antoinette Scheulderman weer een dierbaar onderwerp)
(dankzij Antoinette Scheulderman weer een dierbaar onderwerp)
Doodgaan hoort bij het leven. Tegen beter weten in
hoop je dat jouw maatje het eeuwige leven heeft, of dat hij als de tijd daar is
uit eigen beweging in je armen voorgoed de ogen sluit. Wanneer is een
hondenleven voltooid, hoe verloopt het afscheid, en is er een remedie tegen
gemis?
Wanneer is een hond aan zijn laatste beetje toe?
Een natuurlijke dood komt zelden voor bij honden.
Slechts een luttel percentage van de honden wordt niet meer wakker uit de
slaap. Eens zul je, met lood in de schoenen, die ene vreselijke beslissing
moeten nemen. Afscheid nemen is het laatste wat je voor jouw hond
kunt doen: omdat je van hem houdt, gun je hem zijn waardigheid en bespaar
je hem (verdere) pijn. Loslaten hoort ook bij een hondenleven. Soms zijn
mensen zo emotioneel verstrikt in de relatie met hun hond dat ze uit piëteit
het aftakelingsproces van de hond negeren en geen besluit kunnen
nemen omtrent het levenseinde. Of ze vinden het nog te vroeg. Kijk je hond diep
in de ogen, heb een goed gesprek met hem, en bovenal wees eerlijk tegen jezelf.
De betrokken dierenarts kan informeren, maar kan en mag geen doodvonnis vellen.
Wel speelt hij een onmisbare rol bij de (geplande of onverwachte) euthanasie en
het rouwproces.
Een controlelijst als steuntje in de rug. Zodra één of
meer van de vijf indicatoren met ‘nee’ beantwoord moet worden, bestaat er een
gegronde reden om over euthanasie te gaan nadenken en met de dierenarts te
overleggen.
A. Heeft de hond nog plezier in zijn leven?
B. Heeft de hond nog een gezonde eetlust?
C. Is de hond pijnvrij? Pijnklachten worden nogal
eens toegeschreven aan ouderdom. Honden zijn meesters in het verbergen van pijn
en zullen die zolang mogelijk verborgen houden. Geeft jouw hond pijnsignalen af
dan heeft hij waarschijnlijk al in stilte geleden.
D. Is de senior-in-reservetijd nog zindelijk of is het
binnenwerk ook aan slijtage onderhevig?
E. Heeft de (bejaarde) patiënt nog kans op genezing?
Leven met een deadline
De beslissing is genomen. Je hebt gekozen om de hond
thuis of bij de dierenarts zijn laatste adem uit te laten blazen. Je hikt tegen
de naderende datum aan. Probeer tijdens het aftellen van elkaar te genieten.
Verwen hem - indien zijn toestand dat toelaat - die laatste
weken, dagen, momenten met zijn lievelingshapjes, die favoriete wandeling of
wat jouw hond gelukkig maakt(e). Je emoties projecteer je op je hond. Wat doe
je: houd jij je sterk of laat je merken dat je verdrietig bent?
Niet dood te krijgen
Per 1 juli 2014 trad het ‘Besluit houders van dieren’
in werking. Je zou denken dat het allang verboden was, maar het zelf doden
van katten en honden door particulieren wordt daarmee eindelijk pas strafbaar.
Opties na het overlijden
Als de hond vertrokken is naar het grote onbekende,
lijkt het alsof je beschermd wordt tegen diepe angst of paniek. Als er een
einde aan een lijdensweg komt, kan er zelfs sprake van bevrijding zijn, totdat
het besef doordringt dat hij er niet meer is. Direct na het heengaan van
de hond verandert er door de vacht weinig aan het uiterlijk; wel drogen de ogen
in (kuiltje in plaats van bolling). Veel eigenaars vinden de rigor mortis, het
verstijven van het lichaam, doodeng. Dat gevoel wordt extra gevoed door films
waarin lijken onterecht overdreven breekbaar en onbuigzaam worden. Gemiddeld
twee tot zes uur na het heengaan, treedt de rigor mortis in. Afhankelijk van de
omgevingstemperatuur houdt de rigor mortis tot 72 uur aan. Uit eigen
waarneming weet ik dat indien de hond in een frisse ruimte verblijft, het
lichaam kort opstijft, maar voornamelijk soepel blijft. Uitgebreid
afscheid nemen, kan als waardevol worden ervaren. Wil je jouw overleden hond
thuis een nachtje laten overstaan, dan kun je bij een reguliere
begrafenisondernemer indien nodig koelplaten huren.
Cremeren
Na de euthanasie neem je óf de overleden hond mee óf
je laat hem achter bij de dierenarts. De dagelijkse ophaaldienst van het
(huis)dierencrematorium neemt de op die dag bij de dierenpraktijk gestorven
dieren mee naar het dierencrematorium. Als de portemonnee het toelaat, kiezen
veel eigenaars voor crematie. De hond wordt tegen betaling individueel (de as
uit een schoongeveegde oven is dan uniek van jouw hond) of collectief
(groepscrematie waarbij je geen as ontvangt) gecremeerd. Kosteloos is de weg
naar de destructie waar dode dieren gezamenlijk worden verbrand (om
bijvoorbeeld energie op te wekken).ER zijn gemeenten met een kadaverdepot waar je je huisdier gratis kunt achterlaten; sommigen beschikken over een ophaaldienst.
Breng je de hond zelf naar het crematorium, of haalt
het crematorium de hond (bij jou of de dierenarts) op dan heb je de mogelijk om
de hond op te laten baren en een afscheidsceremonie te houden. Werkt het
crematorium met koude ovens dan kun je, voor wie dat wil, de hond zelf in de
oven leggen en door het raampje een laatste blik werpen. Bij een warme, net
gebruikte oven wordt dit nooit gedaan. De vacht schroeit namelijk meteen en het
is geen prettig gezicht om je hond in vlammen op te zien gaan.
Na ongeveer 2 uur is de crematie, het afkoelen en het
verwerken van de as afgerond. De as gaat mee in een standaardblik of
uitgezochte urn die je kunt koesteren, uitstrooien op zijn lievelingsplek, er
een assieraad van laten maken of als vruchtbare bodem gebruiken bij
het planten van een gedenkboom.
NB Een overleden hond mag niet worden bijgezet in de laatste rustplaats op het kerkhof van zijn baasje. Een belrondje levert op dat je de as wel (stiekem) erbij kan begraven.
Begraven
Kies je voor deze optie dan leg je je hond onder de
groene zoden op een dierenbegraafplaats waar de hond gezelschap heeft van
huisdieren die de reis naar de eeuwige jachtvelden al hebben afgelegd. Ter
aarde bestellen op zo’n dooienakkertje kan een fortuin kosten aan de houten (of
kartonnen) koffer, de zerk of gedachteniszuil, grafhuur, reiskosten als je op
bezoek gaat en zo.
Begraven in je eigen tuin. Het is in Nederland
toegestaan om een huisdier in de eigen tuin (van je koopwoning!) te begraven.
De wet hierover verschilt per gemeente die restricties kan aangeven zoals:
voldoende diep (75 cm – 1,5 mtr.), niet in een waterwingebied, niet in plastic
gewikkeld. Dieren die gestorven zijn aan een overdraagbare ziekte mogen niet
begraven worden.
Dierendonorcodicil
Alhoewel het emotioneel moeilijk is, kan het een fijne
gedachte zijn dat je gedoneerde hond nadat het voor hem finito is, direct het
leven van een proefdier kan redden.
Prepareren
Kun je moeilijk afstand doen van je hond, dan kun je
ervoor kiezen om je hond onsterfelijk te laten maken. Laten preparen is voor de
een ‘n dood ding, voor de ander een troost. Opzetten door een erkend
preparateur geeft het best mogelijke resultaat.
Rouwverweving
Afscheid nemen is hondsmoeilijk. Dood gaat snel, rouw
duurt lang. Rouwen is een verwerkwoord.Je vecht tegen de tranen, maar de tranen zijn met meer. Voor menige
eigenaar is de hond een gezinslid. Verdriet slijt, maar blijft, net als bij
gestorven mensen. Er gaat al gauw een jaar (of twee) overheen, voordat het verdriet een
plekje heeft gekregen en je door het rouwproces met fasen zoals verlies, besef,
berusting en zelfverwijt (Twijfel over de verleden tijd: heb ik het wel goed
gedaan. Of het afscheid had je je anders voorgesteld dan verwacht of gehoopt)
heen bent. De eerste dagen en weken na de droevige gebeurtenis kan je
nauwelijks geloven dat je het zult verweven met het dagelijks leven, zo’n
(fysieke) pijn doet het. Je mist de aanwezigheid van de hond, het met hem bezig
zijn, het ritme van de dag (nu je niets meer hebt om voor te zorgen is je bestaan zinloos), en de aanspraak van andere hondeneigenaren onderweg.
Kinderen en magere Hein
Op kinderen kan de dood van een huisdier een onwisbare
indruk maken. Betrek je kinderen bij het laten inslapen van de hond: noem het
bij heel jonge kinderen anders, sommige durven anders zelf niet meer te gaan
slapen omdat ze bang zijn dat ze ook niet meer wakker worden. Geef ze de kans
om op hun eigen manier vaarwel te zeggen. Openlijk treuren is toegestaan,
verberg ook je eigen verdriet ook niet. Een zorgvuldig afscheidsritueel helpt
bij het verwerkingsproces. Er zijn knuffelcocons waar de hond in opgeborgen kan
worden zodat kinderen de overleden hond nog een laatste keer kunnen vasthouden.
Maak of schaf een kartonnen begraafkist aan die de kinderen mogen beschilderen.
Kinderen die vastlopen tijdens het rouwproces kun je een herinneringsdoosje
laten knutselen. De buitenkant staat voor het afschermmechanisme, het uiterlijk
dat je versiert. Binnenin bewaar je herinneringen die staan voor je gevoel.
Laat huisgenoot hond afscheid ongedwongen afscheid
nemen van zijn maatje. Aan de gestorven hond snuffelen kan hem droef stemmen,
maar kan er tevens voor zorgen dat de overgebleven hond niet (voor lange tijd)
op zoek gaat naar de overleden hond.
Hoe kun je de donkere periode verlichten?
De rouwtijd is heel persoonlijk. Elke achterblijver
beleeft en verwerkt het op zijn eigen manier. Je kunt een rouwkaart ontwerpen
en rondsturen. Het maken van een (digitaal) fotoboek kan helpen bij de
verwerking als een herinnering aan de leuke en mooie momenten. Bovendien kan
het bevestigen dat de hond gelukkig is geweest bij jou. Een paradijs achter
regenboogbrug is weer voor anderen een fijne gedachte. Je kunt je gevoelens
verwoorden in een gedicht en het plaatsen op een digitale herinneringsplek. Of
een afbeelding van je hond als tattoo op je lichaam laten zetten. Een kaarsje
branden. Het uitlaten van of passen op een bevriende hond. Steunbetuigingen van
medehondeneigenaars en begrip van je naaste omgeving kunnen je sterken. Van
hondloze mensen die geen dierenliefhebber zijn, kun je de dooddoener ‘dan neem
je toch een nieuwe’ verwachten.
Praktische zaken
Sinds 1 januari 2005 is het niet meer verplicht de stamboom van een rashond te retourneren naar de Raad van Beheer. Een korte mededeling per brief of e-mail waarin het NHSB nummer, de stamboomnaam en de overlijdensdatum vermeld staan, is voldoende. Bij het op de hoogte brengen van de ras- of hondensportvereniging waar je lid van bent met de hond, kan je rekenen op medeleven. Als je rouw kunt delen, wordt het ietsje minder zwaar om te dragen. Wordt er in jou gemeente hondenbelasting geind? Licht je gemeente dan in. Zo kan er bij voortuitbetaling restitutie plaatsvinden en krijg je geen onterechte aanslag bij een volgend jaar. Heb je een huisdierverzekering, dan zeg je die natuurlijk op.
Opvolger
Een eventuele opvolger kan voor vreugde en afleiding
zorgen. Hoelang moet je wachten voordat je weer een hond in huis
haalt? Dat ligt helemaal aan de persoon en situatie. Ten eerste vind je niet
een-twee-drie een hond waar het mee klikt. Ten tweede voelt een opvolger voor
sommigen als verraad aan zijn gestorven voorganger. Een nieuweling betekent
niet dat je klaar bent met het verlies. Mensen kunnen tegelijk rouwen en hun
hart openstellen voor een (troost)hond. Waar het om gaat, is dat je de
nieuwkomer neemt voor de juiste redenen: ben je al objectief genoeg? Zie je hem
als opvolger of als plaatsvervanger? Ga je niet te veel vergelijken? Het is
heel normaal om je uit gewoonte te vergissen en de naam van je vorige hond te
noemen. Er zitten nog wel meer routines in je systeem. Zit er niet over in,
zolang je de nieuwe hond de kans geeft om zichzelf te zijn.
Sterkte!
Tekst: Cela den Biesen